Reisgids naar de hel

Door Rob Ruggenberg

De belangstelling voor de Eerste Wereldoorlog neemt toe. Dat geldt voor België, maar meer nog voor Nederland dat slechts neutraal was in die oorlog die tien miljoen doden maakte en een veelvoud van dat aantal verminkte.

Rond Ieper, in West-Vlaanderen, liggen slagvelden en loopgraven waarvan de sporen nog altijd heel zichtbaar zijn. Wie hier besmet wordt door het 'Groote Oorlog-virus' komt er nooit meer vanaf.

Iedere WO-I fanaat heeft een verhaal dat hem of haar het meest heeft getroffen, een eigen plekje waar zich iets bijzonders heeft afgespeeld, een 'eigen' loopgraaf soms, een kerkhof, een graf.

Er zijn verenigingen waar leden dit soort bijzonderheden uitwisselen; sommigen schrijven er boeken over. In de zomer van 1998 verscheen Ieper 14/18 - Een bezoek aan de Ypres Salient. Het boek werd op het stadhuis in Ieper gepresenteerd, de schepen van cultuur sprak er lovende woorden over en niemand vond het gek dat het was geschreven door een Nederlander. Richard Heijster, uit Ridderkerk, schreef eerder al 'Een bezoek aan Verdun - Breuklijn der beschaving'.

In beide boeken volgt hij eenzelfde lijn, met veel aandacht voor de geschiedenis van de wereldoorlog in het algemeen en verloop daarvan bij het besproken gebied in het bijzonder.

Uitstulping
Ieper, ook wel Ieperen genoemd, ligt in West-Vlaanderen, tegen de Franse grens aan; ooit was het een prachtige middeleeuwse stad. Er vonden in die Eerste Wereldoorlog drie grote veldslagen plaats bij de stad, die als een geallieerde uitstulping (salient) in Duits gebied stak.

Sommige van die slagen waren zo gruwelijk dat zij een eigen naam kregen, zoals de Slag om Passendale. We died in Hell - They called it Passchendaele, dichtte een soldaat. Honderdduizenden soldaten vochten er weken, maandenlang, tussen de rottende en stinkende lijken. Veel van die lijken zijn nooit geborgen en rusten nog altijd in de vette Vlaamse klei.

Ieper zag de ene verschrikking na de andere. Enkele kilometers buiten de stad werd voor het eerst gifgas gebruikt. De stad zelf werd volledig in puin gebombardeerd. Aan beide zijden deserteerden soldaten; ze werden rücksichtslos door hun krijgsraden ter dood veroordeeld en geëxecuteerd.

Richard Heijster schrijft gedetailleerder en accurater dan Chrisje en Kees Brants (ook al Nederlanders) wier 'Velden van weleer' tot dusver de enige goede reisgids naar deze Vlaamse hel was.

Rondtocht
Heijster (foto rechts) neemt de lezer mee op een rondtocht. Hij gebruikt daarvoor, heel handig, de bestaande 'Route 14-18' zoals die is uitgezet en bewegwijzerd door de Belgische Dienst voor Toerisme. Dat is een prima route, die de belangrijkste oorlogsgebieden aandoet.

Deze route laat het gebied zuidwestelijk van Ieper liggen (met onder meer de Kemmelberg en het Croonaart-bosje waar in 1979 nog de lijken van vier Fransen en drie Duitsers werden gevonden en waar sinds kort een museum staat), maar daar kan de bezoeker op eigen houtje wel komen.

In het voorwoord beschrijft de Nederlandse zanger Bram Vermeulen, ook al zo'n WO I fanaat, hoe hij voor het eerst van zijn leven de loopgraven bij de IJzer inliep, om daar filmopnamen te maken. En hoe de emotie hem daar te pakken kreeg. Bram begon ter plekke ontzettend te huilen. "Onstuitbaar. Het hield niet meer op."

Dat is wat de Eerste Wereldoorlog doet met mensen die er voor open staan. Heijster heeft voor die mensen een prima reisgids geschreven.

'Ieper 14/18 - Een bezoek aan de Ypres Salient', door Richard Heijster. Met kaarten. Uitgeverij Lannoo, Tielt. Nu alleen nog tweedehands verkrijgbaar.

Bronnen voor dit artikel -/- Sources for this article.