DE ERFENIS VAN DE GROOTE OORLOG

DumDum heeft een klank van verschrikking. De zo genoemde kogel maakt grote gapende wonden en verbrijzelt beenderen. Deze verboden, maar nog altijd gebruikte techniek, is al meer dan 100 jaar oud.

Volgens dit artikel in een Duitse krant zouden dumdum-kogels zijn aangetroffen bij Franse krijgsgevangenen

De verschrikkelijkste stopkogel aller tijden

Door Rob Ruggenberg

DumDum is de naam van een doodarm stadje in Bengalen, in het uiterste oosten van India. Er hangt de stank van lijden en verderf, maar dat komt vooral omdat het een sloppenwijk is van Calcutta, die op 20 km afstand ligt. Er is ook een vliegveld. Op de plaats waar nu jumbo`s landen, stond vroeger een Brits munitiefabriekje. Eind 1893 werd daar de verschrikkelijkste kogel aller tijden uitgevonden.

Wie denkt dat een dumdum kogel een gewone kogel is waar iemand met een zakmes een kruisje in heeft gekerfd, heeft het mis. Een echte dumdum kogel is een uitgekiend projectiel met een kern die los in een holle mantel ligt. Het was een Britse technicus die daar op een novemberdag in 1893 in DumDum voor het eerst mee experimenteerde.

Toch was de dumdum kogel toen al vijftien jaar verboden. Nooit eerder was de internationale gemeenschap zó snel geweest met het verbieden van een nieuw wapen - en nooit is een internationaal verbod zó vaak en zó algemeen genegeerd.

Brief
Uit een brief, met foto, van de Duitse keizer Wilhelm II aan de Amerikaanse president Wilson, gedateerd 7 september 1914 (de Verenigde Staten waren toen nog niet in de oorlog betrokken):

Ik beschouw het als mijn plicht, mijnheer de president, u, als de meest verheven verdediger van humanitaire beginselen, er van op de hoogte te stellen dat mijn troepen na de verovering van het Franse fort Longwy daar duizenden dumdumkogels hebben aangetroffen, die gemaakt waren in een speciale regeringsfabriek.
Exact dezelfde kogels zijn gevonden niet alleen op gedode Fransen en gewonde soldaten en bij Franse krijgsgevangenen, maar ook bij Engelse troepen. U weet wat voor afschuwelijke wonden en welk een lijden deze kogels veroorzaken en dat het gebruik er van uitdrukkelijk is verboden door de erkende regels van de internationale wetgeving. Ik protesteer officieel bij u tegen dit soort oorlogsvoering die een van de meest barbaarse in onze geschiedenis is geworden."

Anderhalve week later, op 18 september 1914, publiceerde de Nederlandse fotograaf Tervooren zijn ervaringen in het Nederlandse tijdschrift Het Leven. Na een bezoek aan het front schreef hij onder meer:

"'t Is wel een beetje gevaarlijk, om te spreken over het gebruik van dum-dum kogels, nu de verschillende oorlogvoerende partijen er elkaar van beschuldigen en zelfs al wordt beweerd, dat de eene partij dum-dum kogels maakt van het kaliber der patronen van den tegenstander, om die dan te toonen en te kunnen zeggen: Zie je nou wel... Dat zou een laagheid zijn, zoo groot, dat ik er niemand toe in staat acht. In deze partij kiezen, kan ik dan ook niet, maar wel voel ik mij verplicht te constateeren, wat ik zelf heb gezien."

"’t Was in Chauny dat een Duitsche officier, toen er over dum-dum kogels werd gesproken, mij vroeg: Hebt u er wel eens een gezien ? — Neen — Wacht u dan even. En het gebouw van den Kommandantur ingaande, kwam hij terug met een achttal patronen, verpakt in blauw papier, waarop gedrukt stond: Etuis M D T E 2.05 B es V E POUDRE BFAM SM6 04"

"De kogels dezer patronen waren aan de punt kegelvormig uitgeboord, maken dus veel ernstiger wonden, dan de gewone spitse kogels, omdat ze het spierweefsel niet alleen doorboren, maar uiteen rukken. Van deze kogels hadden de Duitschers kisten vol buit gemaakt, vertelde de officier. Van de Engelsche tot dum-dum ladingen verminkte patronen, die ik zelf op het slagveld heb gevonden, is blijkbaar de punt ruw met een tangetje afgebroken."

Gaatje
Overste P. Verhagen, docent wapentechniek aan de KMA in Breda, legt uit: "Een gewone kogel bestaat uit een mantel, een buitenkant dus, en een kern. Bij de meeste patronen vormen die twee een massief geheel. Zo`n kogel gaat dwars door een lichaam heen: een gaatje aan de kant waar de kogel binnenkomt, en een iets groter gat aan de kant waar de kogel het lichaam weer verlaat."

"Bij een originele dumdum kogel echter ligt de kern los in een holle mantel: tussen die kern en de punt van de kogelmantel bevindt zich een loze ruimte. Als de kogel een doel treft, klapt in de kogel de kern met geweld tegen de mantel. Die splintert dan uit elkaar en de delen spatten kriskras alle kanten op. Als dat in een menselijk lichaam gebeurt is de ravage enorm."

Het Britse arsenaal in DumDum nam de nieuwe kogel in 1895 officieel in produktie. De kogel bewees goede diensten bij het onder de duim houden van de kolonie en werd vervolgens ingezet bij de strijd tegen de Boeren in ZuidAfrika.

Kruisvormig
Daar, in Zuid-Afrika, ook werden de eerste variaties in de praktijk uitgeprobeerd: als je mantel van een gewone kogel beschadigde door die kruisvormig diep in te snijden, bleek die mantel bij een treffer op die plaatsen te breken - en ook uiteen te spatten.

Sommige Britse soldaten vonden een nog gemakkelijker methode: zij wrongen de kogel uit de huls en staken deze er ondersteboven weer in. Nauwkeurig schieten ging dan niet meer, maar als zo`n pirouetterende kogel eenmaal doel trof, ging hij in het lichaam verder met rondjes draaien. Het effect was even verschrikkelijk.

De wereld was wel wat gewend van de Britten (tezelfdertijd vonden zij in Zuid-Afrika het concentratiekamp uit), maar dit ging te ver.

Vredesconferentie
In juli 1899 werd in Den Haag een vredesconferentie gehouden, waarop vertegenwoordigers van 26 regeringen afspraken maakten over geoorloofde en ongeoorloofde methoden van oorlogvoering. Verboden werden kogels die zich "gemakkelijk in het menselijk lichaam uitzetten of zich platdrukken, zoals kogels met een harde mantel die de kern niet geheel omgeeft, of die van insnijdingen is voorzien."

Wie sindsdien de kranten heeft gevolgd, weet dat de dumdum kogel nooit is weggeweest. Het verboden projectiel dook op bij oorlogen en burgeroorlogen in Europa, China, Palestina, Turkije, Latijns Amerika, de Falklands, Irak en voormalig Joegoslavië.

NRC Handelsblad meldt dat in jagerskringen de dumdum kogel nog altijd geliefd is, vooral wanneer de kans op mis-schieten door ongeoefenden groot is. "Dumdum kogels geven meer bloedverlies. Daardoor kunnen de zweethonden (bloed heet zweet in jagersjargon) van de jachtopzieners na afloop makkelijker aangeschoten wild opsporen." Volgens deze krant worden de dumdum kogels vooral bij koninklijke jachtpartijen op Het Loo graag gebruikt.

Verder weet overste Verhagen van de KMA dat in de criminaliteit de dumdum kogel nooit meer weg is geweest. De kogel wordt daar bijvoorbeeld nog vaak gebruikt bij liquidaties die bedoeld zijn als waarschuwing voor anderen. "En in de Derde Wereld natuurlijk, waar geen of nauwelijks controle op de wijze van oorlogvoering mogelijk is."

Bronnen voor dit artikel.